راه های مقابله با شیطانشیطان سوگند خورده است که آدمیزادگان را گمراه سازد. ۱ - اهمیت مبارزه با شیطانبدین روی، مبارزه با او بخش مهمی از تعالیم عملی اسلام را تشکیل می‌دهد. نخستین هشداردهنده برای مقابله با شیطان، آیات قرآن کریم است. خداوند در قرآن هر جا که از این موجود شرور یاد فرموده، انسان‌ها را از همراهی او بر حذر داشته است؛ ۲ - خطر شیطان برای انساناما درباره خطر شیطان برای انسان، دو نکته یاد کردنی است: ۲.۱ - نکته اولشیطان و اصحاب او هیچ دستی در عرصه تکوین و آفرینش ندارند. قرآن کریم، همه آفریدگان را به صورت تکوینی رو به سوی کمال می‌داند. اگر اغواگری شیطان، حالتی جبری می‌داشت، در این سنت الهی- هدایت عامه- نقض روی می‌داد. افزون بر این، شیطان توان آن ندارد که وحی الهی و رهنمودهای پیامبران علیه‌السّلام را دگرگون سازد. ۲.۲ - نکته دومشیطان را بر بندگان خداوند سلطه‌ای نیست مگر خود بخواهند. انسان مختار است تا راه هدایت را بپیماید یا ضلالت را برگزیند. از این دو نکته می‌توان دریافت که دست شیطان تنها در وسوسه و تزیین و نظایر آن باز است و در عرصه تکوین، جولانگاهی ندارد. [۹]
عدل الهی، ص۸۱.
[۱۰]
منشور جاوید، ج۵، ص۷۹_ ۸۰.
۳ - عوامل افتادن انسان در دام شیطانقرآن کریم عواملی را بر می‌شمارد که انسان را به دام شیطان می‌اندازند: ۱. شرک و تن دادن به ولایت شیطان؛ ۲. فراموش کردن خداوند؛ ۳. قساوت قلب ؛ ۴. دنیاگرایی و هواپرستی؛ ۵. گناهکاری. شیطان از گذر شهوت ، غضب و هوا و هوس بر آدمی سلطه می‌یابد. [۱۶]
تفسیر کبیر، ج۱، ص۲۶۶.
و اندیشه او را به تسخیر در می‌آورد. بدین روی، برای رویارویی با شیطان، باید با هواهای نفسانی و رذائل درونی مبارزه کرد.۴ - راه‌های مبارزه با شیطانبرخی از راه‌های این مبارزه عبارت‌اند از: ۱. اخلاص : شیطان توان آن ندارد که بامخلصان در افتد و آنان را بفریبد. ۲. ایمان و توکل . ۳. استعاذه که به معنای پناه آوردن به خداوند است. قرآن فرمان داده است که انسان از وسوسه شیطان به خدا پناه برد. ۴. پرهیزگاری و یاد خدا. ۵. پیروی از اولیای الهی. ۶. پاکیزگی و طهارت . ۷. بازگشت به فطرت . [۲۴]
شیطان کیست، ص۲۲۲.
۸. هوشیاری و پیروی از نیروی عقل . [۲۵]
شیطان کیست، ص۲۲۲.
۹. دعا . [۲۷]
صحیفة سجادیه، ص۱۹۵.
۱۰. پرهیز از رذائل اخلاقی همانند تعصب ، جهالت، کینه توزی، غرور ، ستمگری، تکبر ، سرکشی در برابر حق و طمع. امام خمینی راه‌های مقابله با نفوذ شیطان را عبارت می‌داند از: ۱- تصفیه باطن از خودخواهی و خودپرستی. ۲- مراعات تقوای الهی؛ زیرا تقوا موجب دورماندن از مشتبهات و سلطه شیطان است. بنابراین انسان سالک باید از اعمال و حرکات خود غافل نگردد تا گرفتار دام‌های شیطان نشود. امام خمینی پناه بردن و استعاذه را نیز یکی از راه‌های مقابله با شیطان می‌داند؛ زیرا تا زمانی که انسان در پناه حق نباشد، از خدعه و فریب شیطان در امان نخواهد بود. به اعتقاد امام خمینی، استعاذه کیفیتی نفسانی است و همراه با اضطرار و احتیاج است و اگر از روی حقیقت نباشد؛ بلکه صرفاً لقلقه زبان باشد، در این صورت شیطان به‌راحتی در قلب سالک تصرف می‌کند. ایشان در آثار اخلاقی خود به راه‌های مختلف مقابله و نفوذ شیطان اشاره کرده است. وی، برای مقابله با راه‌های شیطانی تاکید بر ضرورت شناخت راه‌های نفوذ شیطان می‌داند، زیرا انسان با عدم آگاهی از شیطان و نقشه‌های او، در دام وی می‌افتد و از سعادت ابدی محروم می‌ماند و در نهایت به شقاوت ابدی گرفتار می‌شود. امام خمینی با دقیق و پیچیده دانستن راه‌های نفوذ شیطان، معتقد است راه مقابله با شیطان عدم دنیادوستی و حب نفس است. زیرا دوستی دنیا و حب نفس اموری هستند که موجب سیطره شیطان بر انسان و ازبین‌رفتن ایمان او می‌شود. همچنین ابتلای انسان به آلودگی‌های روحی مانند انانیت و خودخواهی، موجب سقوط از مقام قرب الهی و سلطه شیطان بر اعضا و جوارح او می‌گردد. امام خمینی در برخی آثار خود تمسک به ذکر الهی و ریشه‌کن کردن شهوات را راه مقابله با شیطان معرفی می‌کند و معتقد است ازآنجاکه گستره وسوسه‌های شیطان تا آخر عمر ادامه دارد، لازم است همیشه انسان مراقب وسوسه‌ها و حیله‌های شیطان باشد. [۴۱]
خمینی، روح‌الله، دانشنامه امام خمینی، ج۶، ص۵۷۷، تهران، مؤسسه تنظیم و نشر آثار امام خمینی، ۱۴۰۰.
۵ - پانویس۶ - منبع• فرهنگ شیعه، ج۱، ص۲۶۸، برگرفته از مقاله«راه‌های مقابله با شیطان». • دانشنامه امام خمینی، تهران، موسسه تنظیم و نشر آثار امام خمینی، ۱۴۰۰ شمسی. رده‌های این صفحه : دیدگاه های اخلاقی امام خمینی
|